Vereniging van Oud-Parlementariërs

Tijdens de ledenbijeenkomst op 20 oktober was de hoofdspreker prof. Joanne van der Leun, decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FdR). Zij hield een boeiende inleiding over het thema “De universiteit anno nu en de kwaliteit van het onderwijs”. Haar betoog, mede tegen de achtergrond van de kernwaarden van de universiteit, maakte een betrokken discussie los.

Enige compacte flitsen:

• Enkele recente cijfers over de ontwikkeling van de Leidse Universiteit. Deze kent inmiddels 34.000 studenten en 7.600 medewerkers, waarvan ruwweg 6.000 studenten en 650 medewerkers bij rechtsgeleerdheid. De universiteit heeft 7 faculteiten, met de grootste groei in interdisciplinaire opleidingen. Deels vindt dit plaats in Den Haag, ook met een campus en een faculteit. We spreken daarom vandaag graag van “1 universiteit in 2 steden en met 3 campussen”. Leiden European City of Science 2022 is een feest van ontmoetingen met de stad!
• Wat betreft de kwaliteit van het onderwijs: ”zorgen hierover zijn van alle tijden”. Over de hele linie genomen, herkende zij die niet zo. Immers, visitatiecommissies kijken al jaren actief mee. Bovendien wordt veel feedback gevraagd wordt van studenten en buitenstaanders. Veel medewerkers vernieuwen constant hun onderwijs. En het van buiten naar binnen kijken heeft een gezonde werking, ondanks het soms bureaucratische karakter ervan, maar daaraan wordt gelukkig gewerkt, aldus spreker.
• Een groot vraagstuk is dat van noodzakelijke innovatie. De wereld verandert en hoe zorgen we dat we de studenten het goede meegeven voor de arbeidsmarkt van nu? Niet alleen heeft digitalisering een enorme impact op alles en iedereen, dat geldt ook de grote maatschappelijke vraagstukken, zoals bijv. klimaatverandering en polarisatie. Om de grote vraagstukken te helpen aanpakken kunnen de disciplines niet in hun eigen hokje blijven zitten. Studenten moeten bijv. niet alleen leren omgaan met digitalisering maar ook over vaardigheden beschikken om met mensen vanuit andere disciplines in gesprek te gaan en samen te werken.
• De beheersing van de Nederlandse taal tot in de finesses is een belangrijk aandachtspunt. Veel jongeren hebben moeite met spelling en grammatica. Ze lezen minder en gaan anders met taal om en vinden de juiste spelling vaak niet zo belangrijk, ”als je elkaar maar kunt begrijpen”, heet het. Voor een opleiding als rechten of criminologie en andere talige studies, is dat een probleem. De universiteit kan bij een 18/19-jarige de taal niet helemaal gaan bijspijkeren. Daarom werken wij men met diagnostische taaltoetsen. De grote studentenaantallen bemoeilijken het wel om tijdens de studie voldoende feedback op taalgebruik te geven.
• Hoe goed is de kwaliteit van een universiteit? Een specifieke vorm van kwaliteitslabel betreft een goede ranking op internationale ranglijsten. Tegelijk: al die lijsten kiezen bepaalde parameters en gebruiken weer andere factoren om de universitaire kwaliteit te bepalen. De Shanghai-ranking bijv. leunt sterk op factoren die gaan over onderzoek, waaronder Nobelprijzen uit een ver verleden. De twee andere grote rankings, de Quacquarelli Symonds (QS) en de Times Higher Education ranking hechten veel belang aan reputatieonderzoek. Hoewel je het belang van dit soort rankings zeker kunt nuanceren, aldus spreker, zie je in de praktijk dat vooral internationale studenten van onze “advanced masters” hier sterk naar kijken.
• Wat denken studenten en zoeken ze eigenlijk? We zien de laatste jaren hier een soort ommekeer. Velen denken niet meer zozeer vanuit de vraag: waar zijn jullie goed in en wat brengt me dat? Maar veeleer vanuit de optiek: wat gaan jullie mij leren zodat ik de wereld een beetje beter kan maken? Dat vraagt een andere benadering. Studenten en docenten werken daarom samen aan ander onderwijs. De wereld van nu brengt onder studenten mentale problemen mee. De covid-pandemie legde dat bloot, maar het is een breder vraagstuk. Dit hangt waarschijnlijk samen met steeds hogere eisen en een onzekere wereld. Deze mentale problemen komen daarmee ook steeds meer het onderwijs binnen.
• Wat betreft de man-vrouw verhouding: ondanks alle inspanningen groeien vrouwen in hun loopbaan nog steeds langzamer door dan mannen en vertrekken vaak ook eerder. Medewerkers met een migratie-achtergrond zijn nog nauwelijks doorgedrongen tot de hogere personele regionen. Op dit punt doet de universiteit veel, maar we hebben ook nog veel te doen.
• Academische vrijheid is een bijzondere vorm van vrijheid van meningsuiting, inclusief respect voor de verantwoordelijkheden die bij de positie van academicus horen. Het Leidse universitaire motto Praesidium Libertatis (bolwerk van vrijheid) doelt op vrijheid in onderzoek en onderwijs waarbij voor de nieuwsgierigheid van de wetenschapper met nadruk ruimte bestaat. Bij een uitzending van Ongehoord Nederland was duidelijk een grens overschreven door mensen die eerder bij ons werkten. Daar heeft de universiteit zich over uitgesproken. Wie deel uitmaakt van de universitaire gemeenschap onderschrijft onze vier kernwaarden Verbindend, Vernieuwend, Verantwoordelijk en Vrij. Deze kernwaarden komen voort uit ons universitaire motto en uit de Leidse academische identiteit en cultuur. Dat laat onverlet dat het lastig is in dit verband grenzen te stellen zonder aan de academische vrijheid te raken die zo cruciaal is voor de wetenschap. De komende tijd zullen we daarom hierover onderling verder het gesprek over voeren.

Discussie

Diverse vragen die in een sterk betrokken discussie op dit betoog volgden, betroffen een nadere verheldering of verduidelijking. Tegelijk kwamen andere thema’s en invalshoeken   aan de orde. Enkele voorbeelden hiervan: de huidige medezeggenschap van universitaire geledingen, de positie van internationale studenten en medewerkers, de problemen van studenten om huisvesting te vinden, beheersing en gebruik van de Engelse taal ook in relatie tot Nederlands als voertaal; het beter behouden en binden van vrouwelijke medewerkers ook gelet op de soms sterke focus op de cultuur van onderzoek en publiceren. Met een welgemeend applaus en passende attentie werd mevrouw Van der Leun bedankt voor haar stimulerende bijdrage.