Vereniging van Oud-Parlementariërs

Verslag Voorjaarsbijeenkomst Apeldoorn            

Nederland kent als gedecentraliseerde eenheidsstaat 5 bestuurslagen: de Rijksoverheid en de mede-overheden provincies en gemeenten. Plus de functionele democratie van de waterschappen. En grensoverschrijdend de Europese Unie.

In menig Regeerakkoord valt te lezen dat Nederland een gaaf land is. Op tal van lijstjes staat Nederland er internationaal ook goed voor. En door de jaren heen vindt 88% van de Nederlanders zichzelf een gelukkig mens. Maar gelijktijdig hebben we ook zo ook onze kritiek en opvattingen over tal van maatschappelijke vraagstukken. Die uiten we via onze belangenorganisaties en de media, uiteindelijk gericht op de 20 politieke partijen die in onze 5 bestuurslagen actief zijn. 

Dat lijkt niet altijd effectief, maar we kennen ook een bestuurscultuur die tot veel in staat is. Het slagvaardig aanpakken van maatschappelijke vraagstukken vraagt veelal ook samenwerking tussen Rijk, provincies en gemeenten. Op dit thema was de Voorjaarsbijeenkomst van de VOP op 22 mei 2024 te Apeldoorn gericht: op welke wijze kan Den Haag bijdragen aan het samen met provincies en gemeenten effectief oplossen van actuele maatschappelijke vraagstukken en daarmee het vertrouwen van de burger in de overheid versterken?

Na de opening door Jan Kees Wiebenga gaf organiserend bestuurslid Jaap Jelle Feenstra een korte toelichting op het thema en de sprekers, terwijl nog enkele door treinvertraging geplaagde deelnemers de zaal binnenkwamen.

De gastheer van de VOP-bijeenkomst was de heer Ton Heerts, burgemeester van de gemeente Apeldoorn. Olijk lichtte hij zijn stelling toe: Nederland is zo goed georganiseerd, dat alles rustig naar de kloten gaat. Hij hekelde de bestuurlijke drukte en regelzucht ten detrimente van effectief bestuur. De 342 gemeenten maken hun eigen beleid, los van Rijk, provincie en regio, terwijl de burger één overheid wenst te zien, die veiligheid en bestaanszekerheid biedt. Heerts schetste in duidelijke bewoordingen de criminaliteit in Apeldoorn en concludeerde dat de wetgeving verhindert dat manipulatie van vastgoedjongens grondig wordt aangepakt. De burgervader zou zich thuis voelen bij de aanpak: zo lang het doel effectief gediend wordt, moet volop ruimte zijn voor bestuursmaatregelen. De crimineel moet het aldus ervaren: als het zo moet, vertrek ik. Dat verwacht de burger van zijn overheid.

Rien Fraanje, directeur van het Inter Provinciaal Overleg (IPO) was de tweede spreker. Provincies vervullen een belangrijke rol bij de uitvoering van het stikstofbeleid, maar in het zojuist afgesloten Hoofdlijnenakkoord is het budget verdwenen. De IPO-directeur signaleerde een inperking van de interbestuurlijke verhoudingen, werd eerder gesproken over maximaal twee overheden per taak, nu geldt het meer elkaar uitsluitende uitgangspunt: je gaat erover of niet. Fraanje sluit zich aan bij Heerts: vanuit het perspectief van de burger moeten we werken als één overheid, minder structuur- en meer opgavengericht met erkenning van de eigen verantwoordelijkheid. 

Als derde spreker trad de vicevoorzitter van de VNG op, de heer Mark Boumans, tevens burgemeester van Doetinchem. Het opschalen van de gemeenten naar 100.000-plus inwoners en intensieve vormen van regionale samenwerking hebben volgens Boumans gevolgen voor de provincies en voor de samenwerking met het Rijk. Tot tevredenheid van deze VNG'er was in het Hoofdlijnenakkoord ook – heel opmerkelijk – opgenomen wat het nieuwe kabinet niet gaat doen, namelijk er komt geen gekozen burgemeester. De gemeenten hanteren als uitgangspunt: geen knaken, dan ook geen taken. Boumans onderstreepte dat het terugtrekken van de Spreidingswet voor een aantal gemeentes niet het einde betekent van de gewenste solidariteit.

In de discussie riep voormalig CdK Jan Fransen de medeoverheden indringend op tot een meer zelfkritische analyse, een zelfbewuste gedecentraliseerde overheid kan niet volstaan met alleen verwijzen naar het Rijk en een tekort aan middelen. Er is nogal eens sprake van ongegronde klachten en pogingen tot afschuiven. Sprekers erkenden dat dit een reëel punt van kritiek is. De IPO-directeur gaf toe dat VNG en IPO bij de kerntaken niet hebben durven doorpakken. De VNG-bestuurder stond open voor het aangaan van het gesprek voor het opzetten van een goede samenwerking met kabinet en IPO. Beiden waren het eens, dat in het overleg tussen de bestuurslagen en ook tussen gemeentes onderling te lang om zaken heen gedraaid wordt. Van diverse zijden werd concreet op voorbeelden ingegaan. De boeiende discussie werd met een verbindend en constructief perspectief afgesloten.    

Tijdens de lunch gaf Gerdi Verbeet als voorzitter van de Raad van Toezicht renovatie Het Loo een toelichting op het middagprogramma. Wat begon als een uitbreiding van de tentoonstellingsruimte, werd door de ruime aanwezigheid van asbest een totale renovatie van Het Loo, met nu een indrukwekkende ruimte-uitbreiding onder het plein voor de Paleisingang.

In de Stallen van het Paleis kregen de VOP-deelnemers een presentatie over de bewoners door de eeuwen heen, gevolgd door het bezoek aan historisch minutieus gerestaureerde Paleis met zijn fraaie tuinen, en de ondergronds gerealiseerde uitbreiding.

Bij een gezellige borrel hieven de deelnemers het glas op een geslaagde themabijeenkomst en een boeiend bezoek aan het fraai gerestaureerde Paleis Het Loo.    

Jaap Jelle Feenstra